هنر بی‌بدیلی که می‌توان آن را یکی از کهن‌ترین مظاهر تمدن کشورمان به شمار آورد و هرچند همچنان رقبای خارجی را در بازارهای جهانی کنار می‌زند، اما حفظ این جایگاه درگرو برنامه‌ریزی، اجرای سیاست‌های حمایتی و توجه به نیازهای فعالان این رشته از سوی مسئولاناست. در این میان البرز که در سال‌های اخیر هنرمندان شایسته‌ای را در صنایع‌دستی پرورش داده یکی از مناطق مستعد تولید این کالای ارزشمند هنری است. موضوعی که در صورت توجه مسئولان می‌تواند به زمینه‌ای مناسب برای اشتغال هنرمندان و علاقه‌مندان به این شاخه و درآمدزایی مناسبی برای استان تبدیل شود.
- چالش‌های پیش روی قالیبافی
یکی از هنرمندان البرزنشین فعال در رشته قالیبافی می‌گوید: قالیبافی هنری است که از دوران کودکی در کنار مادر و مادربزرگم آن را آموختم. آن زمان ساکن کرج نبودم و در شهری سکونت داشتم که بسیاری از زنان و دختران از سن کودکی با این هنر آشنا می‌شدند. هرچند در آن سال‌ها بیشتر از بعد اقتصادی به این رشته نگاه می‌شد تا جنبه هنری آن، اما حتی با این دیدگاه باید گفت فرش هنری‌ترین کالایی است که از ارزش اقتصادی بالایی نیز برخورداراست.
«مونا سرابی» به مشکلات و چالش‌های پیش روی هنرمندان این رشته اشاره می‌کند و می‌گوید: با این‌که در سال‌های اخیر تعداد افراد و بانوانی که به آموختن هنر فرشبافی، گلیم‌بافی، گبه‌بافی و به طور کلی صنایع‌دستی علاقه نشان می‌دهند رو به افزایش است، اما به نظر من با وجود استقبال در حوزه آموزش قالیبافی، آنطور که شایسته این هنر اصیل و ارزشمند است به حوزه‌های دیگر آن یعنی عرضه و فروش توجه نمی‌شود و هنرمندان این رشته مورد بی‌مهری قرار می‌گیرند.
وی اضافه می‌کند: درواقع مسئولان برخی به‌جای این‌که با پیگیری سیاست‌های حمایتی در جامعه اشتیاق پرداختن به این هنر را تقویت کنند با بی‌توجهی اسباب ناامیدی علاقه‌مندان به این هنر را فراهم می‌کنند. موضوع اینجاست که هنوز هم فرش بیش از آن‌که یک کالای هنری محسوب شود یک کالای سرمایه‌ای به شمار می‌رود؛ در نتیجه قالیبافی مانند دیگر شاخه‌های صنایع‌دستی زیر نظر اداره میراث فرهنگی قرار نمی‌گیرد و فعالیت‌های این حوزه تحت نظارت اداره بازرگانی که یک نهاد غیرفرهنگی استقرار دارد.
وفایی می‌گوید: اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که افرادی که سرمایه کافی برای ایجاد کارگاه‌های قالیبافی دارند می‌توانند با به‌کارگیری تعدادی قالیباف از این کار به درآمدزایی خوبی برسند؛ این در حالی است که یک هنرمند قالیباف حتی با برخورداری از تحصیلات مرتبط با این رشته هنری بدون سرمایه نمی‌تواند در این راه موفق باشد؛ زیرا حمایت خاصی از سوی مسئولان دریافتنمی‌کند. وی می‌افزاید: در شرایطی که این رشته هنری در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و عده‌ای از هنرجویان و علاقه‌مندان در این رشته به تحصیل می‌پردازند و عمر خود را صرف فراگیری این هنر می‌کنند، چه بهتر که بازار را برای این کار آماده کنند تا هنرمندان هم بتوانند از هنر خود استفاده کنند.
- ظرفیت‌های مناسب البرز
دیگر هنرمند فعال در رشته قالیبافی که سال‌ها سابقه تدریس در زمینه این هنر اصیل را در کرج داشته و در این حوزه به تالیف کتاب نیز دست زده است، بر ضرورت استفاده از ظرفیت‌های استان در توسعه فرش ایرانی تاکید می‌کند و می‌گوید: قالیبافی هنر ریشه‌داری است که در نقاط مختلف کشورمان از سابقه بسیاری برخوردار است و همان‌طور که گفته می‌شود هم‌اکنون در دنیا فرش را با ایران و ایران را با فرش به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی غیرنفتی می‌شناسند.
«مریم رنجبر» ادامه می‌دهد: از طرفی با توجه به این‌که استان البرز دارای بافت جمعیتی مهاجرپذیری است که از شهرها و استان‌های گوناگون به این منطقه مهاجرت کرده‌اند و بسیاری از آنها با این حرفه و هنر آشنایی دارند، می‌توانیم از چنین ظرفیتی در البرز به‌خوبی استفاده کنیم تا با تولید این کالاهای هنری به صادرات استان و اشتغال‌زایی کمک کنیم.
وی می‌افزاید: با توجه به این‌که قالیبافی هنری است که بسیاری از بانوان و زنان خانه‌دار نیز می‌توانند در کنار همسرداری و پرورش فرزندان در منازل خود به آن بپردازند و در تامین اقتصادی خانواده سهمی داشته باشند، می‌توان به‌خوبی این ظرفیت را برای توسعه این هنر مورد استفاده قرار داد.
رنجبر اضافه می‌کند: باید توجه کنیم که ارزش فرش ایران به هنرمندان و خالقان این آثار هنری است که با جان و روحشان از ارزش‌های فرهنگی سرزمین خود حفاظت می‌کنند؛ بنابراین به حمایت مسئولان نیاز دارند که اعطای تسهیلات و ایجاد کمیته فرش و نمایشگاه دائمی فرش از جمله آنهاست. از این طریق بافندگان نیز در می‌یابند که چگونه اثری تولید کنند و آن را در کجا به فروشبرسانند.
- عرضه بی‌واسطه، حلقه مفقوده بازار فرش
«مینا میرزاده» هنرمند قالیبافی است که با تاکید بر اهمیت ایجاد فضایی مناسب برای ارائه بی‌واسطه این کالای هنری ارزشمند می‌گوید: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هنرمندان قالیباف این است که وقتی کار بافت یک تخته فرش یا تابلو فرش را به پایان می‌رسانند بتوانند آن را با قیمتی عادلانه در بازار عرضه کنند؛ اما وجود واسطه‌هایی که در بازار فرش پرتعداد هستند باعث شده هنرمندان ناگزیر اثر هنری خود را به قیمت پایین به آنها بفروشند و این افراد سودجو بدون آن‌که زحمتی کشیده باشند بیشترین سود را به دست می‌آورند.
وی ادامه می‌دهد: اگر فضایی وجود داشته باشد که قالیبافان بتوانند فرش خود را با قیمتی مناسب به فروش برسانند بسیاری از مشکلاتشان حل می‌شود. از طرفی اولین چیزی که باعث می‌شود مردم از فرش ماشینی بیشتر استقبال کنند مقایسه قیمت آن با فرش دستباف است؛ اما باید توجه کنیم که امروزه قیمت فرش ماشینی هم چندان منطقی و مناسب نیست. بنابراین درصورتی که حمایت‌های لازم از قالیبافان صورت بگیرد با عرضه مستقیم این محصول و حذف هزینه‌هایی که از سوی واسطه‌ها به بازار فرش تحمیل می‌شود می‌توان بار دیگر فضای همه خانه‌ها را با استفاده از فرش‌های دستباف و زیبای ایرانی آراست.
نظر شما